Историја на Античка Македонија

Секогаш е возбудливо да се дискутира и слуша за историјата на античките цивилизации. Денес ќе пишувам за древните Македонци, нивното потекло и подемот на империјата им.

Кога патувате низ Балканот ќе се судрите со наследството на некои од најраните човечки цивилизации насекаде – населби од раниот неолит, тракиски храмови, римски театри… Јужниот Балкан е дом на една од првите развиени цивилизации во Европа – земјите на современа Македонија се биле населени уште во 7000 година п.н.е. од цивилизација која е оставила својата материјална култура од периодот на доцниот неолит. Овие локални племиња, кои биле од тракиско, илирско и прото-грчко потекло се подоцна наметнувани од нивните земји од Македонците. Затоа што азбуката и историографијата беа воведени во 800 п.н.е. во грчкиот свет, малку се познати сигурно за претходните периоди. Знаењето за далечното минато е предмет на легенди и митологија.

Кои се античките Македонци

Сите сме слушнале за Александар Велики, гледале сме филмовите за славната му империја, но повеќето од нас знаат малку за историјата на Македонците. Ќе почнам со малку позадина: Македонија како географска област се состои не само од територијата на денешна Република Македонија, но исто така и од Егејска Македонија во Грција и Пиринска Македонија во Бугарија. Древните луѓе на Балканот се тракијците и пред доаѓањето на Македонците во овие земји, тие биле нарекувани Ематија, крстени на Самотракискиот крал Ематион.

Историјата не ни дава позитивен одговор за етничката припадност и потеклото на античките Македонци, но сепак, едно нешто е сигурно: тие не биле Грци, а различна нација и доказ за тоа е фактот дека се сметаат за варвари од нив. Потеклото на името им е од начинот на кој Грците ги нарекувале – Македони (Μακεδόνες), што значи висок човек или планинар на старогрчки. Тие нарекувале себеси Аргеади – буквално луѓе од Аргос, град во Пелопонез, јужна Грција.

Една легенда раскажува дека античките Македонци емигрирале од Аргос на север и се населиле во Македонија во 8ми или 7ми век пред новата ера. Исто како нивното потекло, природата на јазикот на кој зборуваат останува мистерија. Само  неколку стотици зборови се задржани и нема ниту еден сеопфатен текст, зашто во македонската држава грчкиот бил примен како јазик и во последните години на македонската империја, тој е речиси целосно заменил македонскиот. Повеќето научници се согласуваат дека, Македонците говореле или периферен грчки дијалект или јазик, кој е тесно поврзан со него – посебен јазик од хеленското семејство. Затоа можеме да кажеме дека Македонците не се Грци, но веројатно се им роднини.

Кралството на Аргеадите

Како што споменав погоре, Каран, првиот цар на Македонија, довел својот народ на север од татковината во Ематија и освоил териториите – овие земји биле населени од тракиски племиња. Кралското семејство првично се нарекува Темениди од грчките научници – тоа значи, наследници на Теменус, царот на Аргос. Во легендата за основањето на Македонија, oракулот во Делфи рекол на Каран, да создаде царството во земјите на Ематија: “Ти треба да основеш царството таму каде што ќе најдеш изобилство од дивеч и домашни животни …”

Сите знаења за Македонците од пред времето на Александар I Македонски (498-454 п.н.е.) се од легендарен карактер. Во раните години на царството, тоа зазема териториите на географската област Егејска Македонија со престолнина во Ајга (денес Вергина). Тоа е исто така и местото каде што сонцето Вергина, симбол на античка Македонија, беше пронајдено во царска гробница. Во 6 век пр.н.е Македонија станува вазал на Првата Персиската империја, која тогаш има контрола над голем дел од Балканот и повеќето грчки држави. Македонија повраќа својата независност во времето на царувањето на Александар I, потоа Грчко-персиските војни кои одвратат персиската војска целосно во 449 п.н.е.

Империјата на Александар Велики

Во времето на владеењето на Филип II и неговиот син Александар III, Македонија почнува брзо да проширува териториите си – само за 25 години таа се претвора од малку царство во една од најголемите империи во историјата. Овој успех станува можен благодарение на политичките стратегии на Филип II, на многуте подобрувања во опремата на армијата – вклучувајќи ја и употребата на поголеми копии, воведувањето на македонската фалангата (вид пешадиска формација) и, се разбира, дипломатските му вештини. За само 7 години (359-366 п.н.е.), тој успеа да стави голем дел од грчките и тракиските држави под власта на Македонија. Првите му воени кампањи се против илирите, во земјите на север до Охридското Езеро. После заземањето и утврдувањето на контрола над грчките држави, тој почнува подготовка за неговата најголема воена кампања – против Персија, но неговите планови се спречени од предавство. На свадбата на ќерка си, Клеопатра, тој е убиен од својот телохранител (гласините тогаш зборувале дека тоа е по нарачка на Персискиот император).

Тој е наследен од Александар III Македонски, кој претвора малото балканско царство во една империја и станува легенда со достигнувања си. Тој добил едукација при еден од најпознатите грчки научници – Аристотел, но најважно е дека почнувајќи од 16-годишна возраст, тој е обучен да биде воен лидер и помагал на својот татко во воените кампањи. Кога зазема тронот, тој наследува силна македонска држава со добро обучена од татко му армија. Во моментот на смртта на Филип, сепак, се соочува со многу проблеми кои треба да се решат – некои од грчките и тракиските држави се обидуваат да се бунтуваат против македонската власт.

Неговата прва воена кампања е на Балканот, со цел да обезбеди северните граници и да се зајакне својата власт. Во 13те години на неговото владеење (336-323 п.н.е.), тој е постојано на војна. Кога сите внатрешни проблеми се решени, тој продолжува со својата војска на исток кон Мала Азија, следејќи воените кампањи на татка си. Во престолниот град остава генералот на татка си, Антипатер како регент в Пела. Тој успева да преземе во еден краток период на време големи територии во Левантот и Сирија, Персија, Египет, Асирија и Вавилон, достигнувајќи Северна Индија. Тој стигнува дури до денешен Бангладеш, каде војската му, истоштена од долгите воени кампањи, одбиваа да оди подалеку на исток. За жал, во палатата во Вавилон, главниот му град во Азија тој се разболе. Историчарите сугерираат дека може да е било од маларија или тифус и за околу две недели тој почива млад, само на 32. Неговото владеење остава траен впечаток врз човечката историја и расказите за животот и неговите достигнувања се сакани од сите европски нации во антиката и средниот век.

Колапсот на империјата

По смртта на Александар, империјата започнува одеднаш влегува во опаѓање, неговата смрт е шок за кревката политички систем. Ова доведува до ривалство за меѓу наследниците на тронот, а потоа до поделбата на империјата. Земјите кои наследуваат империјата на Александар се нарекуваат диадохи (што значи наследници) и постојат независно за ограничен временски период. Индо-грчките царства кои опстануваат до околу 200 години во северозападна Индија се меѓу најинтересните примери – тие формираат единствена елинистическа култура која донела будизмот. На Балканот, Македонија се ограничува приближно до своите територии од времето пред Филип II.

По смртта на Александар, империјата започнува одеднаш влегува во опаѓање, неговата смрт е шок за кревката политички систем. Ова доведува до ривалство за меѓу наследниците на тронот, а потоа до поделбата на империјата. Земјите кои наследуваат империјата на Александар се нарекуваат диадохи (што значи наследници) и постојат независно за ограничен временски период. Индо-грчките царства кои опстануваат до околу 200 години во северозападна Индија се меѓу најинтересните примери – тие формираат единствена елинистическа култура која донела будизмот. На Балканот, Македонија се ограничува приближно до своите територии од времето пред Филип II.

Последните битки на Македонија се против Римската империја во 2 и 1 век пред Христа, во кои Македонците се поразени во неколку последователни војни и губат својот суверенитет. Со освојување од Рим историјата на славната античка Македонија завршува. Додека целиот Балкан стануваа дел од Римската империја, населението на Македонија, кое претходно е силно елинизирано, наскоро е целосно асимилирани од туѓата култура. Исто како тракијците, древните Македонци губат националниот си идентитет, за да станат составен дел од се новата силна империја.

Современите Македонци од јужнословенски потекло и немаат врска со древните жители на овие земји. Нивната историја започнува во 6-тиот век, кога бројни словенски племиња и прабугарите напаѓаат и освојуваат големи територии од Источната Римска империја.