Историја на Македонија – Среден век и ренесанса

Ова е вториот дел од мојата историја на Македонците. Ќе обратам поголемо внимание на формирањето на современата македонска нација, доаѓањето на словенските племиња на Балканот и различните држави кои тие создаваат во географскиот регион Македонија.

По поразот на последниот македонски цар, Андриск во 149 година пр.н.е е создадена римската провинција Македонија, а самите Македонци наскоро потоа се целосно елинизирани. Само името на провинцијата и приказните за достигнувањата на Александар Велики и славната му империја чуваат споменот за овој древен народ. Во антиката и средниот век, романот за Александар е една од најпопуларните книги. Границите на провинцијата се сменени неколку пати во ерата на римската и византиската империја.

Македонија во средниот век

Мислам дека е важно да се напомене уште еднаш дека во современата историја имаме два народа кои носат истото име. Предците на денешните Македонци се од јужнословенско потекло и зборуваат на словенски јазик, кој има единствена уникатна и е тесно поврзан со бугарскиот. Во 5 век од н.е. Источната Римска Империја има контрола врз Балканот на север до Дунав и провинција (тема на грчки) Македонија, која тогаш вклучува земјите на оно што денес го нарекуваме Беломорска Тракија, со Едрене за престолнина. Тоа е времето кога империјата е нападната од словенските племиња и прабугарите. Заедно, само за неколку стотици години тие успеваат да освојат големи територии од Византиската империја и да создадат нови бугарски и словенски царства во нејзините земји.

Тешко е да се зборува на неутрален начин за многу моменти од македонската историја, бидејќи во неа има многу спорни моменти со другите народи од Балканот, на пример, во однос на националноста на заеднички ликови и цареви. Македонија за време на Првото бугарско царство е културен центар. Кога светите браќа од Солун, Кирил и Методиј создале глаголицата, неопходна за усвојувањето на православното христијанство во 9 век, два основни образовни центри се формирани во бугарското царство – Охридската и Преславската (тогаш главен град на Бугарија) литературна школа. Обуката тогаш е насочено најмногу кон религијата, но меѓу многуте библиски списи, сметаме оригинална поезија и научни есеи за астрономија и за човечкото тело од 10-тиот век.

На крајот на 10 век Бугарија е ослабена од многуте војни со Византиската империја и нападите од Унгарците, печенегите и воените кампањи на рускиот кнез Светослав. Главниот град Преслав е превзет и кога Бугарија губи своите источни територии, династијата на комитопулите, решава да ја земе власта во свои раце, за да ги задржи останатите бугарски земји на запад. Со Цар Самоил чело на државата, тие успеваат да издржат нападите на визатијците во текот на повеќе од 40 години. Крајот на неговото владеење, во 1014 година, кога армијата му е поразена кај селото Клуч или Клејдион од императорот Василиј II Бугароубиец. Жестокиот византиски император ослепява сите заробени војници, оставајќи еден на секои 100 со едно око за да ги води назад кон главниот град. Кога Самуил видел осакатената си армија, тој не можел да одолее на глетката и починал. Наскоро по неговата смрт, сите останати бугарски земји се освоените од Византија, а бројните немири во наредните 170 години имаат мал или никаков успех и териториите на Бугарија и Македонија остануваат под византиска власт.

Раната историја на современите Македонци е тесно поврзана со историјата на Бугарија, за да се избегнат контроверзни теми ќе се продолжам напред кон современа историја и ренесансата на Македонија. По востанието на династијата на Асеневци во 1185, Македонија наскоро повторно станува дел од возобновената Втората Бугарска држава, а подоцна е меѓу владенијата на Србија. Работите се менуваат во текот на 14 век, кога османлиите почнуваат освојувањето на Балканот.

Една од последните христијанските држави, која се противи на Османлиите е Прилепското кралство Крали Марко во земјите на денешна Македонија. Татко му, кој е наследник на српскиот крал Стефан Урош V, води 60.000 мажи против Османлиите, но беше поразен кај Черномен од нив – тие ги напаѓаат неговата армија во текот на ноќта. Видам многу контроверзии во Марко како историска личност, бидејќи по смртта на Вълкашин, царството Прилеп станува васална држава на Отоманската империја и заедно со други српски деспоти всушност бил должен да се победи на страната на Турците против Влав. Иако Марко војува против друга христијанска нација, тој е запаметен од народот како бранител и фер цар, особено во легендите за него.

Ренесансата на Македонија

Османлиското освојување на Балканот е почетокот на период кој можеме да го наречеме темни векови за сите христијански народи на Балканот. Новите владетели на Балканот се муслимани и тоа е еден од факторите кои го прават животот на локалното население потежок – азиската култура дека Турците носат е радикално поинаква од локалната, нивното судство и закони имале двојни стандарди, особено кога станува збор за следбеници на секоја религија, различна од исламот. Сепак, бунтот против моќната империја е невозможен, оставајќи сите напори без резултат.

Во 17 век Османлиската империја почнува да слабее и трговијата со развиените европски земји почнува да носи современа едукација и историски знаења на христијанско население. Еден од предусловите за бунтот на христијаните во империјата е влошувањето на условите на нивниот живот по Кримската војна, кога биле кренати даноците и трошоците товар за војните и залихите за османлиската армија е на нивните рамена.

Јас сум, како сите луѓе од Балканот, горд со ликовите кои се бореа против Османлиите за искористуване на долгоочекуваната слобода. Првите битки за слободи на Бугарите и Македонците во Отоманската империја се за независност од Грчката православна црква. По 16-ти век, Грчкото духовништво добива власт над сите христијански манастири и цркви во империјата, што значи дека сите монаси и свештеници се заменуваат со Грци. Повеќето од Словените се незадоволни од обидите на грчките монаси да наметнат својата култура и тоа беше првата голема борбата за граѓански права. Така започнува националното преродба, која подоцна води до и организирање на востанија во Македонија и Бугарија. Краен резултат од борбите на балканските народи е Руско-турската ослободителна војна од 1877г.

Ослободување и понова историја

Историјата на овој период има различна верзија за секоја од балканските земји – како порано изјавив, сакам да оставам оваа статија неутрална. По Руско-турската војна Македонија првично е предвидено да биде дел од новата бугарска држава, сепак, по Берлинскиот конгрес, таа останува под османска власт и локалното население страда од гневот на победените турци и е само прашање на време пред да избувне војната повторно. На политичката карта на Балканот веќе се обновени три држави – Србија, Грција и Бугарија и сите тие имаат територијални претензии во југозападот.

Луѓето во Македонија не се потпираат на помош од страна на Големите сили, за тоа Внатрешната македонско-одринска револуционерна организација е создадена за целите на организирање на востание и постигнување на автономија. Илинденското востание избувнува во август 1903 во Македонија и Тракија. Бунтовниците тогаш се потпираа на добивање на надворешна помош, а особено од Бугарија, но поддршката не доаѓа додека турската влада испраќа целата воена сила за задушувањето на бунтот. Како резултат од ова илјади се убиени, Турците се изгореле 12.000 куќи и принудиле луѓето од стотици села да избегаат во Бугарија.

Во почетокот на 20 век земјите на Балканот се постојано во конфликт и дури стануваат една од причините за Првата светска војна. Македонија е ослободена од отоманско владеење во 1913 година, кога таа станува дел од Кралството Србија, подоцна преименувано во Југославија. Во годините на социјализмот 1944-1991 регионот се развива брзо – Македонската нација е официјално призната од властите во Југославија, а македонскиот јазик станува официјален во републиката. Годините на Социјалистичка Република Македонија се период на индустријализација, подобрување на системот на здравството и образованието.

Независноста на Македонија е прогласена во 1991 – прочитате повеќе за неа од следната статија.